Trong buổi lễ trao giải diễn ra vào ngày 28/12/2023, Giải thưởng công trình Toán học xuất sắc năm 2023 đã được trao cho 35 công trình (thuộc 20 cơ sở giáo dục đại học), trong đó có 5 công trình đoạt giải Nhất, 12 công trình đoạt giải Nhì và 18 công trình đoạt giải Ba.

So với các năm trước, số lượng công trình được trao giải lần này thấp hơn nhiều. Trước đây, giải thưởng được tổ chức hằng năm, số lượng công trình được trao giải tối đa mỗi năm 100 công trình. Đơn cử năm 2020 đã có 93 công trình được trao giải. Tuy nhiên, bắt đầu từ năm nay, giải thưởng sẽ được tổ chức 3 năm 1 lần, số lượng giải thưởng ít hơn, tối đa 3 năm 60 công trình, và chỉ dành cho các công trình công bố trên tạp chí quốc tế uy tín cao. Đi kèm là mức thưởng cao hơn và được chia thành giải Nhất, giải Nhì và giải Ba (trước đây không chia mức giải).

“Sự thay đổi này nhằm đáp ứng định hướng của Chương trình trọng điểm quốc gia phát triển Toán học giai đoạn 2021-2030. Trong giai đoạn trước đây (2010-2020), mục tiêu của chúng ta là thúc đẩy số lượng công bố khoa học, vậy nên mỗi năm có khoảng gần 100 công trình được trao giải. Nhưng sang giai đoạn mới, một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Chương trình là tập trung vào những công trình có ảnh hưởng, có chất lượng cao và ý nghĩa lâu bền. Vì vậy, giải thưởng Toán học trong giai đoạn mới sẽ thay đổi, xét thưởng 3 năm 1 lần, số lượng công trình được trao giải cũng giảm bớt”, PGS.TS Lê Minh Hà, Giám đốc điều hành Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán, thành viên Ban chỉ đạo giải thưởng, phát biểu trong buổi lễ.

Để tìm ra những công trình xuất sắc nhất trong số 161 hồ sơ đăng ký xét thưởng năm nay, hội đồng giải thưởng đã sử dụng nhiều “bộ lọc” trong suốt quá trình đánh giá (gồm hai vòng: sơ khảo và chung khảo). “Từ năm 2022, Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán đã tiến hành xây dựng các phần mềm để hỗ trợ quá trình xét chọn. Các hệ số đánh giá tạp chí như SCIE hay Q1, Q2 cũng là một trong những bộ lọc để hội đồng tham khảo. Điểm mấu chốt vẫn là giá trị về mặt khoa học, khả năng mở ra các hướng nghiên cứu mới và chất lượng của các công bố”, PGS.TS Lê Minh Hà nói.

Với quan điểm này, hội đồng sơ khảo và chung khảo – gồm các nhà Toán học đến từ nhiều cơ sở nghiên cứu trên khắp vùng miền đất nước, đứng đầu là GS. Hà Huy Khoái (vòng sơ khảo) và GS. Lê Tuấn Hoa (vòng chung khảo), “đã làm việc rất cực nhọc từ sáng đến tối, thảo luận rất nhiều để chọn ra các công trình xứng đáng nhất”, PGS.TS Lê Minh Hà cho biết. “Đây là công việc không đơn giản, bởi khi các công trình đã ở mức độ [chất lượng] cao nhất định thì rất khó so sánh chất lượng của công trình này với công trình kia”.

Sau quy trình đánh giá nghiêm ngặt, những công trình chất lượng nhất đã lộ diện. Có thể kể đến một số công trình đoạt giải nhất như bài báo “Openness, Holder metric regularity and Holder continuity properties of semialgebraic set-valued maps” (Phạm Tiến Sơn, trường ĐH Đà Lạt); “Equivariant motivic integration and proof of the integral identity conjecture for regular functions” (Lê Quý Thường, trường ĐH Khoa học Tự nhiên, ĐHQGHN)… Hoặc công trình “Harnack inequality and principal eigentheory for general infinity Laplacian operators with gradient in RN and applications” (Võ Hoàng Hưng, trường ĐH Sài Gòn) đã được trao giải ba. Điều trùng hợp là cả ba tác giả trên đều từng được đề cử Giải thưởng Tạ Quang Bửu, trong đó có người từng đoạt giải năm 2020 là GS. Phạm Tiến Sơn với công trình liên quan đến nửa đại số (semialgebraic).

Có thể thấy, dù sớm hay muộn, những nỗ lực bền bỉ của các nhà nghiên cứu sẽ luôn được ghi nhận xứng đáng. Với những công trình không đoạt giải, “các tác giả cũng không nên buồn, bởi trong số các hồ sơ đăng ký, còn rất nhiều công trình có giá trị đáng được trao thưởng”, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Văn Phúc nhận xét. “Tuy nhiên, do quy chế giải thưởng nên chúng ta phải giới hạn số lượng. Rất mong các tác giả vẫn duy trì đam mê nghiên cứu, tiếp tục đóng góp nền Toán học nước nhà”. 

Nguồn: Tạp chí Tia Sáng