Hoa Cúc là một loài hoa trồng chậu và cắt cành phổ biến trên thế giới với hàng tỷ cành được bán ra mỗi năm, Cây hoa Cúc - Chrysanthemum morifolium được nhiều người ưa chuộng bởi màu sắc phong phú cũng như hình dáng và kích cỡ hoa rất đa dạng. Cúc là loại hoa biểu tượng của sự thanh cao, một trong bốn loài thảo mộc được xếp vào hàng tứ quý gọi là “Tùng, Cúc, Trúc, Mai”. Hoa Cúc được trồng khắp nước ta nhưng chủ yếu tập trung ở các vùng hoa truyền thống như Ngọc Hà, Quảng An, Nhật Tân (Hà Nội), Đằng Hải, Đằng Lâm (Hải Phòng), Hoành Bồ, Hạ Long (Quảng Ninh), Triệu Sơn (Thanh Hóa), Gò Vấp, Hóc Môn (TPHCM), Đà Lạt (Lâm Đồng) với tổng diện tích trồng hoa trên 2000 ha. Riêng ở Đà Lạt, ngành trồng hoa đã hình thành và phát triển rất sớm với những vùng trồng hoa chuyên canh của Đà Lạt như Thái Phiên (phường 12), An Sơn (phường 4), Vạn Thành - Cam Ly (phường 5); xã Xuân Thọ, Xuân Trường và phát triển mạnh ra các vùng phụ cận với huyện Đức Trọng, Đơn Dương, Lạc Dương, Di Linh. Một số công ty nước ngoài đã lập công ty hoặc liên doanh sản xuất chuyên sản xuất hoa cúc cắt cành cũng như các loại cúc giống, đặc biệt là hoa Cúc chùm đã cung cấp 60% sản lượng hoa cho TPHCM và một số tỉnh phía Bắc.

Trồng cúc ở công ty Hasfarm. Nguồn: Hasfarm.

Hiện nay, Đà Lạt có khoảng 1.000 - 1.200 ha nhà kính sản xuất hoa cắt cành trong hơn 3200 ha cắt cành, ước tính tổng sản lượng hằng năm hơn 1,2 tỉ cành, chủ yếu tiêu thụ trong nước vì chất lượng hoa vẫn chưa thực sự ổn định, trong đó hoa Cúc các loại chiếm tỉ trọng lớn nhất (25 - 30%). Khi nhu cầu hoa chậu và hoa cắt cành tăng nhanh thì yêu cầu về cây giống cũng tăng theo. Tuy nhiên, việc canh tác hoa và sản xuất cây giống Cúc tại Việt Nam trong những năm qua vẫn chưa đáp ứng về chất lượng và quy mô. Hầu hết nhà kính trồng hoa Cúc ở Đà Lạt được trồng bằng khung tre, 60% số người trồng là nông dân tự trao đổi kinh nghiệm sản xuất và khoảng 70% nguồn hạt giống là tự gieo ươm và mua từ các cơ sở nhỏ lẻ. Chính vì vậy mà chất lượng cây giống không đảm bảo, dễ bị sâu bệnh, cây mẹ được sử dụng nhiều lần cho giâm ngọn gây ra tình trạng thoái hóa giống. Tình hình xuất khẩu cây giống cũng chưa khả quan vì cây giống không đáp ứng được các yêu cầu như sạch bệnh, khả năng thích nghi kém, vận chuyển còn khó khăn và sản xuất trong hệ thống nhỏ.

Hiện nay, phương pháp nhân giống được áp dụng chủ yếu là vi nhân giống với nhiều hiệu quả với số lượng lớn, đồng nhất. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả cao thì cây giống phải là cây thuần hóa. TS. Hoàng Thanh Tùng - người đã đạt giải trẻ Tạ Quang Bửu, đã áp dụng công trình nghiên cứu nhân giống hoa Cúc bằng phương pháp thủy canh để hỗ trợ nông dân nâng cao chất lượng và sản lượng sản xuất cây giống hoa Cúc. Phương pháp thủy canh là sử dụng hệ thống thủy canh – microponiuc system bằng cách kết hợp giữa nhân giống – micropropagation và thủy canh – hydroponic. Nhóm nghiên cứu của tiến sĩ Tùng đã cải tiến và đơn giản hóa các thiết bị, sử dụng vật liệu đơn giản rẻ tiền nhưng vẫn đảm bảo sự phát triển của hoa Cúc để áp dụng phương pháp từ nghiên cứu sang thực tiễn.  Hệ thống sử dụng phương pháp thủy canh (microponic system) kế thừa nhiều ưu điểm của kỹ thuật thủy canh và phương pháp vi nhân giống. Khắc phục một số hạn chế như hiện tượng thủy tinh thể, giảm bớt sự ức chế của ethylen do thoáng khí tốt.

TS. Hoàng Thanh Tùng chọn mẫu để làm thí nghiệm

Công trình nghiên cứu có sử dụng phương pháp thủy canh cho nhân giống hoa Cúc của Tiến sĩ Tùng đã vinh dự được đề cử giải trẻ Tạ Quang Bửu 2021 với tên gọi “A system for large scale production of chrysanthemum using microponics with the supplement of silver nanoparticles under light-emitting diodes”.

Nguồn: Tạp chí Tia Sáng Link.